Đã bao giờ bạn có cảm giác trống rỗng, chán nản dù đã dành hàng giờ đồng hồ để thực hiện các hoạt động giải trí như lướt mạng xã hội hay xem phim? Nếu có thì đây chính là dấu hiệu đầu tiên cho thấy bạn đã rơi vào cái bẫy tâm lý mang tên ‘bội thực dopamine’, khiến tâm trí dần chai lì và không thể tìm thấy tác nhân nào đủ ‘nặng đô’
Bội thực dopamine là gì?
Dopamine là một chất dẫn truyền thần kinh xuất hiện khi chúng ta cảm thấy thư giãn và sung sướng, do đó còn được biết đến với tên gọi ‘hormone hạnh phúc’. Nói cách khác, khi con người trải qua một trải nghiệm tích cực nào đó, dopamine sẽ phát tín hiệu cho não rằng phải ghi nhớ và lặp lại chúng khi có thể.
Dopamine còn được gọi là hormone hạnh phúc
Trên thực tế, dù đều được sản sinh bởi ảnh hưởng của các kích thích gây hưng phấn, song lượng dopamine tiết ra sẽ không đồng nhất, đặc biệt mạnh mẽ với các yếu tố mang tính tiêu cực. Đây cũng chính là lý do mà chúng ta luôn ‘đốt thời gian’ vào những hành động, sở thích bị dán nhãn ‘không lành mạnh’ như nghiện đồ ăn nhanh, lướt web, uống rượu,…
Bội thực dopamine xảy ra khi ta dần trở nên phụ thuộc vào các kích thích bên ngoài
Trên cơ sở đó, hiện tượng bội thực dopamine xảy ra nếu bạn nhận thấy mình trở nên phụ thuộc vào lượng hormone hạnh phúc đến từ các hoạt động có phần ‘vô bổ’. Cảm giác này buộc chúng ta phải lặp đi lặp lại một công việc, động tác cho đến khi mệt mỏi và hoàn toàn cảm thấy mất phương hướng. Thậm chí, trong những lần tiếp theo, bạn sẽ buộc phải nâng cấp mức độ kích thích lên để có lại cảm giác thỏa mãn như trước đó.
Các hoạt động sản sinh dopamine liều cao gây bội thực
Theo các nghiên cứu khoa học, có 6 loại hoạt động dễ gây nên tình trạng bội thực dopamine, bao gồm:
– Ăn uống vô độ, thường xuyên ăn vặt và ăn đồ ngọt, đồ ăn nhanh vì căng thẳng, stress
– Nghiện mạng xã hội (Tiktok, Instagram, Facebook,…), liên tục kiểm tra bảng tin và không thể ‘ngoại tuyến’ quá lâu
– Cá độ, bài bạc, đánh đề,…
– Nghiện mua sắm: liên tục mua đồ dù không cần thiết, mua sắm khi căng thẳng và tiêu tiền nhiều hơn mức thu nhập hàng tháng
– Nghiện sex: nghiện ‘thủ dâm’, xem phim 18+, quan hệ tình dục hoặc các hành vi thân mật khác
– Nghiện chất kích thích: cần sa, caffein, thuốc lá, bóng cười,…
Nghiện mạng xã hội là một biểu hiện phổ biến của tình trạng bội thực dopamine
Cách giải phóng cơ thể khỏi cơn bội thực dopamine
Có thể nói, chìa khóa của việc cai nghiện dopamine chủ yếu xoay quanh việc hai khía cạnh: tăng cường sức khỏe thể chất và tích cực chăm sóc sức khỏe tinh thần. Khi kiểm soát được cảm xúc theo ý muốn, chúng ta sẽ đồng thời rèn luyện được khả năng quản lý hành động, nhờ vậy thoát khỏi những cơn ‘thèm dopamine’ vượt ngưỡng bình thường.
Tạo dựng một thói quen thay thế là chiến lược hữu ích giúp cai nghiện dopamine
4 gợi ý giúp bạn xử lý tình trạng nói trên từ tận gốc rễ chính là:
– Thiết lập giới hạn: quy định thời gian lướt web, cụ thể số tiền được tiêu vào việc mua sắm, ngắt wifi nếu khi không cần làm việc để nghỉ ngơi hoàn toàn,…
– Viết nhật ký để theo dõi những suy nghĩ, cảm xúc trong ngày
– Chuyển hướng sang một thói quen thay thế: đọc sách, thêu thùa thay cho xem Tiktok, tự nấu ăn thay vì ăn đồ ăn nhanh,…
– Rủ bạn bè, người thân cùng thực hành lối sống tỉnh thức, chăm sóc nội tâm
Bội thực dopamine đang ngày càng trở nên phổ biến, nhất là đối với thế hệ trẻ – những người đang ở độ tuổi chông chênh và có nhu cầu nghỉ ngơi liên tục. Tuy nhiên, điều này có thể để lại những hậu quả khôn lường, khiến chúng ta dần mất đi động lực sống tự thân cần thiết.
‘Bội Thực Dopamine’ Và Cách ‘Giải Phóng’ Cơ Thể Khỏi Cảm Giác Chán Nản
Huyền Long
