- Insulin là gì?
Insulin là một loại hormone được tạo ra bởi một cơ quan nằm phía sau dạ dày được gọi là tuyến tụy. Có những nơi chuyên biệt trong tuyến tụy được gọi là đảo Langerhans (thuật ngữ insulin xuất phát từ tiếng Latin insula có nghĩa là đảo). Các đảo nhỏ của Langerhans được tạo thành từ các loại tế bào khác nhau tạo ra hormone, loại phổ biến nhất là tế bào beta, với chức năng sản xuất insulin.
Insulin sau đó được giải phóng từ tuyến tụy vào máu để nó có thể đến các bộ phận khác nhau của cơ thể. Insulin có nhiều tác dụng nhưng chủ yếu là nó kiểm soát cách cơ thể sử dụng carbohydrate có trong một số loại thực phẩm. Carbohydrate được cơ thể con người phân hủy để tạo ra một loại đường gọi là glucose.
Glucose là nguồn năng lượng chính được sử dụng bởi các tế bào. Insulin cho phép các tế bào trong cơ, gan và chất béo (mô mỡ) tiếp nhận lượng glucose này và sử dụng nó như một nguồn năng lượng để chúng có thể hoạt động bình thường.
Nếu không có insulin, các tế bào không thể sử dụng glucose làm nhiên liệu và chúng sẽ bắt đầu hoạt động sai. Glucose dư thừa không được tế bào sử dụng sẽ được chuyển đổi và lưu trữ dưới dạng chất béo để nó có thể được sử dụng để cung cấp năng lượng khi lượng glucose quá thấp. Ngoài ra, insulin còn có một số tác dụng trao đổi chất khác (chẳng hạn như ngăn chặn sự phân hủy của protein và chất béo).
Tụy là nơi sản xuất insulin.
2. Nguyên nhân nào khiến ai đó được kê đơn Insulin?
Nếu cơ thể bạn không thể tự sản xuất insulin hoặc sản xuất không đủ, cuối cùng bạn được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường loại 1. Nó từng được gọi là bệnh tiểu đường vị thành niên, nhưng ước tính mới cho thấy rằng có đến một nửa số người mắc bệnh tiểu đường loại 1 không được chẩn đoán cho đến khi trưởng thành. Mặt khác, nếu cơ thể bạn không sử dụng insulin đúng cách, bạn đã mắc bệnh tiểu đường loại 2.
Trong khi những người mắc bệnh tiểu đường loại 1 cần sử dụng insulin để tồn tại, nhiều người mắc bệnh tiểu đường loại 2 có thể ngăn chặn việc sử dụng insulin hoặc thậm chí tránh nó hoàn toàn bằng cách tập thể dục, giảm cân, thích nghi với thói quen ăn uống lành mạnh hơn hoặc sử dụng các loại thuốc theo toa khác.
3. Điều gì xảy ra nếu tôi có quá nhiều insulin?
Nếu một người vô tình tiêm nhiều insulin hơn mức cần thiết, chẳng hạn như vì họ tiêu hao nhiều năng lượng hơn hoặc ăn ít thức ăn hơn họ dự đoán, các tế bào sẽ hấp thụ quá nhiều glucose từ máu. Điều này dẫn đến mức đường huyết thấp bất thường (được gọi là hạ đường huyết). Cơ thể phản ứng với tình trạng hạ đường huyết bằng cách giải phóng lượng đường dự trữ từ gan nhằm đưa mức đường huyết trở lại bình thường. Mức đường huyết thấp có thể khiến người bệnh cảm thấy khó chịu.
Cơ thể hình thành phản ứng ‘phản vệ’ ban đầu đối với chứng hạ đường huyết thông qua một bộ dây thần kinh chuyên biệt được gọi là hệ thần kinh giao cảm. Điều này gây ra đánh trống ngực, đổ mồ hôi, đói, lo lắng, run và da nhợt nhạt thường cảnh báo người bệnh về mức đường huyết thấp để có thể điều trị.
Tuy nhiên, nếu mức đường huyết ban đầu quá thấp hoặc không được điều trị kịp thời và tiếp tục giảm, não bộ cũng sẽ bị ảnh hưởng vì nó phụ thuộc gần như hoàn toàn vào nguồn năng lượng để hoạt động bình thường. Điều này có thể gây chóng mặt, lú lẫn, phù và thậm chí hôn mê trong trường hợp nghiêm trọng.
Hơn nữa, có một khối u hiếm gặp được gọi là u biểu mô xảy ra với tỷ lệ 1:4 trên một triệu dân số. Nó là một khối u của tế bào beta trong tuyến tụy. Bệnh nhân có loại khối u này có triệu chứng hạ đường huyết.
Sự bất thường của insulin dẫn đến bệnh đái tháo đường.
4. Điều gì xảy ra nếu tôi có quá ít insulin?
Những người mắc bệnh tiểu đường có vấn đề về việc tạo ra insulin, cách thức hoạt động của insulin hoặc cả hai. Hai loại bệnh tiểu đường chính là bệnh tiểu đường loại 1 và loại 2, mặc dù có những loại khác không phổ biến hơn.
Những người mắc bệnh tiểu đường loại 1 sản xuất rất ít hoặc hoàn toàn không sản xuất insulin. Tình trạng này xảy ra khi các tế bào beta tạo ra insulin đã bị phá hủy bởi các kháng thể (đây thường là những chất được cơ thể tiết ra để chống lại nhiễm trùng), do đó chúng không thể sản xuất insulin.
Với quá ít insulin, cơ thể không thể di chuyển glucose từ máu vào tế bào được nữa, khiến lượng glucose trong máu tăng cao. Nếu mức đường huyết đủ cao, lượng đường dư thừa sẽ tràn vào nước tiểu. Điều này kéo thêm nước vào trong nước tiểu gây ra tình trạng đi tiểu nhiều hơn và khát nước. Điều này dẫn đến mất nước, có thể gây nhầm lẫn. Ngoài ra, với quá ít insulin, các tế bào không thể lấy glucose để làm năng lượng và các nguồn năng lượng khác (như chất béo và cơ) là cần thiết để cung cấp năng lượng này. Khiến cơ thể mệt mỏi và có thể gây sụt cân.
Nếu điều này tiếp tục, bệnh nhân có thể bị ốm nặng. Đó là do cơ thể cố gắng tạo ra năng lượng mới từ chất béo và khiến axit được sản xuất dưới dạng chất thải. Cuối cùng, có thể dẫn đến hôn mê và tử vong nếu không được chăm sóc y tế. Những người mắc bệnh tiểu đường loại 1 sẽ cần phải tiêm insulin để tồn tại.
5. Điều gì xảy ra nếu insulin không hoạt động bình thường?
Nếu insulin không hoạt động bình thường trên thụ thể, nó có thể dẫn đến bệnh tiểu đường loại 2. Bệnh tiểu đường loại 2 có thể do hai yếu tố chính gây ra và mức độ nghiêm trọng của nó sẽ phụ thuộc vào mức độ tiến triển của vấn đề.
Thứ nhất, các tế bào beta của bệnh nhân có thể gặp vấn đề trong việc sản xuất insulin, vì vậy mặc dù một số insulin được sản xuất nhưng vẫn không đủ cho nhu cầu của cơ thể. Đây là ‘sự thiếu hụt insulin tương đối’ chứ không phải là ‘sự thiếu hụt insulin tuyệt đối’ được thấy ở bệnh tiểu đường loại 1.
Thứ hai, insulin có sẵn không hoạt động bình thường vì các khu vực trong tế bào nơi insulin hoạt động, được gọi là thụ thể insulin, trở nên vô cảm và ngừng phản ứng với insulin trong máu. Đây được gọi là kháng insulin và rất phổ biến ở bệnh béo phì và bệnh tiểu đường loại 2. Những thụ thể này dường như hoạt động sai nhiều hơn ở những người mang quá nhiều trọng lượng.
Một số người mắc bệnh tiểu đường loại 2 ban đầu có thể gặp rất ít triệu chứng và lượng đường trong máu tăng lên chỉ được xác định khi xét nghiệm máu định kỳ được sắp xếp vì một lý do khác; những người khác có thể gặp các triệu chứng tương tự như ở bệnh nhân tiểu đường loại 1 (khát nước, đi tiểu thường xuyên, mất nước, đói, mệt mỏi và sụt cân). Một số bệnh nhân tiểu đường loại 2 có thể kiểm soát các triệu chứng của họ bằng cách cải thiện chế độ ăn uống và / hoặc giảm cân, một số sẽ cần thuốc viên và những người khác sẽ cần tiêm insulin để cải thiện mức đường huyết.
Dược sỹ Tùng Lê
